SOCIO-DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE UZORKA

Istraživanje je rađeno na nacionalno reprezentativnom uzorku, kojim je obuhvaćeno 1.060 muškaraca i 540 žena. Preko polovine ispitanika imalo je srednje obrazovanje (54,5% muškaraca i 50,7% žena). Iz Beograda je 24% muškaraca i 25,2% žena, dok su ispitanici iz Vojvodine i centralno-zapadne Srbije nešto zastupljeniji, a najmanje zastupljeni su ispitanici iz jugoistočne Srbije (oko ¹/₅). Od svih muškaraca 61,1% živi u gradu, kao i 62,2% žena. Među ispitanicima su manje zastupljene dve najmlađe starosne grupe, dok je kod ispitanika najviše zastupljena najstarija starosna grupa.

Polovina ispitanika ima decu, i to utoliko češće ukoliko su stariji. Među ispitanicima starosti 31‒40 godina samo 45,3% ima decu, za razliku od ispitanika starih 51‒60 godina koji imaju decu u 86,5%. Muškarci iz uzorka, koji imaju decu, u proseku imaju 1,9 dece, prihod od 44.500 dinara i rade (obavljaju plaćeni posao, formalno, neformalno ili periodično) u proseku 45,5 sati u toku nedelje. Od svih ispitanika 91,9% imaju srpsku etničku pripadnost, i 90,4% su se izjasnili kao pravoslavci.

 

Najviše ispitanika, i muškaraca i žena, živi u porodicama sa roditeljima i braćom ili sestrom. Struktura domaćinstava u kojima žive muškarci i žene se najviše razlikuje u slučaju jednoroditeljskih porodica, koje su gotovo četiri puta češće među ženama nego među muškarcima. Kada je reč o porodicama sa decom, najzastupljenije su porodice sa dvoje dece.

Među muškarcima je najobrazovanija generacija 31‒40 godina u kojoj čak 35,6% ima više ili visoko obrazovanje. Obrazovanje muškaraca je usko povezano s tim da li su zaposleni ili ne, pa je 72,9% onih sa najvišim obrazovanjem zaposleno, naspram samo 10,4% onih sa najnižim. Među muškarcima starim 18‒24 godine, 77,1% su učenici ili studenti, 4,0% su zaposleni, a 12,6% su nezaposleni koji aktivno traže posao. Međutim, najviše nezaposlenih je među muškarcima 25‒30 godina starosti, među kojima čak 20,2% predstavljaju nezaposleni, dok 15,3% su još uvek studenti.

I ispitanici i ispitanice podjednako često nikada nisu bili, niti su sada, u braku, preko 40%. Međutim, kod muškaraca više je onih koji su u braku, nego onih koji su celibateri, dok je kod žena obrnuto.

 

Ako se pogledaju podaci o tome u kojoj meri se radi o zvanično registrovanim brakovima, videće se da je reč ne samo o velikoj većini brakova u odnosu na kohabitacije, već i da sa porastom starosti ispitanika dolazi do smanjenja udela kohabitacija. U najmlađoj ispitivanoj kategoriji čak polovina muškaraca koji su braku je u stvari u vanbračnoj zajednici, kao i 44,4% žena.

 

Razlike između muškaraca i žena su mnogo više izražene kada je reč o povezanosti zvanično registrovanih brakova i obrazovanja. Tako, dok u zvanično registrovanom braku živi 90,6% muškaraca sa višim i visokim obrazovanjem, u takvom braku živi samo 84,2% žena. Svaki stoti muškarac u Srbiji živi sa partnerom, a preko ¹/₃ sa roditeljima i bratom ili sestrom.

 

I među ispitanicima i među ispitanicama najviše je onih kojima je primarni izvor prihoda vezan za zvaničnu zaposlenost. Međutim, dok je kod muškaraca to čak 50,9%, kod žena je to tek 40,9%. I kod jednih i kod drugih na drugom mestu se nalaze nezaposleni koji traže posao. Žene su češće nezaposlene od muškaraca, i češće su pomažući članovi domaćinstava. Kako je postavljeno i pitanje o tome koji je drugi po značaju radni status, izdvojio se kao najznačajniji status pomažućeg člana porodice u poljoprivredi, i to kod muškaraca čak češće nego kod žena (4,1% muškaraca i 2,4% žena). Povezivanje ovih odgovora sa angažovanjem u poljoprivredi u svojstvu vlasnika poljoprivrednog domaćinstva (3,5% muškaraca i 1,3% žena) pokazuje da je poljoprivreda drugi po značaju izvor dodatnih prihoda za muškarce. U preko ²/₃ domaćinstava glavni izvor prihoda je formalna zaposlenost, dok je druga po značaju neformalna zaposlenost i dodatni poslovi (popravke, nadnice i sl.).

  

Obrazovanje je povezano i sa formalnom i sa neformalnom zaposlenošću. Najviše obrazovani su najčešće i formalno zaposleni, a najmanje obrazovani – neformalno. Pored zaposlenosti koja je najčešći osnovni izvor prihoda u 76,3% slučajeva kod muškaraca, najviše dodatnih prihoda dolazi od neformalne zaposlenosti i dodatnih periodičnih poslova (nadnice, popravke i sl.). Ali, čak u oko polovini slučajeva ne postoji dodatni izvor prihoda.

 Velika većina ispitanika, i muškaraca i žena, smatra da njihovo domaćinstvo/porodica pripadaju radničkoj klasi, i u tome ne postoje razlike između rodova. Drugi po učestalosti su odgovori koji se odnose na „niži srednji sloj službenika“, dok i žene i muškarci u manje od 2% slučajeva smatraju da njihove porodice pripadaju „društvenoj eliti“.

  

Kada je reč o odnosu prema poslu, više ispitanika smatra da je njihov posao izvor zadovoljstva, nego obrnuto. Ipak, čak ¹/₅ muškaraca i skoro ¹/₃ žena nema stav o tome da li je posao koji obavljaju izvor zadovoljstva ili ne. Muškarci češće vide posao kao izvor stresa od žena, i češće smatraju da je situacija na njihovom poslu stabilna. Zaradom je zadovoljno u potpunosti samo 6,2% muškaraca i samo 3,9% žena. Da su žrtve mobinga na poslu smatra 6,5% muškaraca i 8,7% žena. I među muškarcima i među ženama više je onih koji bi promenili posao, nego onih koji to ne bi učinili.

  

Muškarci koji su najobrazovaniji imaju i najveći izvor zadovoljstva u obavljanju svog posla, pa se preko 60% slaže (u potpunosti ili delimično) sa tvrdnjom da je posao koji obavljaju izvor njihovog zadovoljstva. Sasvim je obrnuta situacija sa onima koji su najniže obrazovani. Takođe, zanimljivo je da zadovoljstvo poslom uglavnom raste sa starošću. Između posla kao izvora zadovoljstva i društvene slojevitosti takođe postoji očekivana veza. Naime, muškarci koji se slažu sa tvrdnjama da je njihov posao izvor zadovoljstva su ujedno i oni koji pripadaju višim društvenim slojevima, i obrnuto. Kod posla kao izvora stresa i slojevitosti nije utvrđena povezanost. Zadovoljstvo zaradom je, takođe, povezano sa društvenom slojevitošću, pa su zadovoljniji oni muškarci koji pripadaju višim društvenim slojevima.

 

Muškarci su nešto manje od žena skloni emigraciji. Više od polovine ispitanih muškaraca i žena ne bi emigriralo iz Srbije. Međutim, ovde su značajni i podaci o povratku iz inostranstva, pri čemu je više muškaraca koji su se vratili nego žena. Više muškaraca nego žena povremeno ide u inostranstvo da obavlja sezonske ili periodične poslove.

 

Kada se podaci o namerama za emigraciju povežu sa starošću i obrazovanjem, onda se, kao što je i očekivano, vidi da je najmlađa generacija i najviše okrenuta ka emigraciji. Pri tom je zanimljivo da su mlađi muškarci više zainteresovani za emigraciju od žena, dok je kod starijih od 30 godina obrnuto.

  

Obrazovanje i sklonost ka emigraciji su obrnuto povezani i kod muškaraca i kod žena. Dok kod žena sklonost ka emigraciji raste sa obrazovanjem, kod muškaraca je obrnuto. Skoro ²/₅ žena koje su visokoobrazovane bi želele da emigriraju.